اگر تا به حال به ویترین یک ساعتفروشی دقت کرده باشید یا حتی در تبلیغات برندهای معروفی مثل رولکس، سیتیزن، کاسیو یا امگا احتمالاً متوجه شدهاید که عقربههای ساعت تقریباً همیشه در یک وضعیت خاص قرار دارند و تنظیم شده اند ساعت ۱۰:۱۰.
سوالی که پیش میآید این است که چرا دقیقاً این ساعت؟ آیا دلیل فنی دارد؟ یا صرفاً تصادفی است؟
به طور خلاصه دلیل آن این است که این حالت هم از نظر بصری متقارن و زیباست که هم لوگو و جزئیات صفحه را نمیپوشاند و هم بهصورت ناخودآگاه حس مثبتی در بیننده ایجاد میکند همچنین عقربهها در این وضعیت شبیه یک لبخند باز هستند که تأثیر روانی خوشایندی دارد.
این سنت از دههی ۱۹۲۰ در صنعت ساعتسازی شکل گرفته و به مرور زمان به یک قاعدهی نانوشته در بازاریابی ساعت تبدیل شده است؛ ترکیبی از زیباییشناسی، روانشناسی و تبلیغات هوشمندانه.
همانطور که بیان شد پشت این انتخاب ظاهراً ساده مجموعهای از دلایل روانشناختی، زیباییشناسی و حتی بازاریابی وجود دارد که ترکیب آنها باعث شده این عدد به نوعی استاندارد جهانی در عکاسی و تبلیغ ساعت تبدیل شود که در ادامه به توضیح کلی این دلایل خواهیم پرداخت که عبارتند از:
۱. تعادل و زیبایی بصری
اولین و شاید مهمترین دلیل انتخاب ۱۰:۱۰ زیبایی است زیرا در طراحی بصری شکل عقربهها روی صفحه ساعت اهمیت زیادی دارد و وقتی عقربه ساعت و دقیقه در موقعیت ۱۰ و 10 قرار میگیرند ترکیبی متقارن و دلنشین ایجاد میکنند که این تقارن همیشه برای چشم انسان خوشایند است.
در ساعت ۱۰:۱۰ عقربهها مانند بالهای باز شدهی پرنده یا لبخندی کوچک در بالای صفحه دیده میشوند که این حسِ باز بودن و تعادل باعث میشود که تصویر ساعت «مثبت» به نظر برسد از طرف دیگر اگر ساعت را روی زمان دیگری بگذاریم مثلاً 20:۲۰ عقربهها به سمت پایین اشاره میکنند و حالت چهرهای غمگین یا بسته ایجاد میشود که این دقیقاً همان تأثیری است که طراحان نمیخواهند در تبلیغ یک محصول لوکس یا باارزش دیده شود.
به زبان سادهتر ۱۰:۱۰ ساعت را «شادتر» نشان میدهد.
۲. فضای مناسب برای لوگو و نوشتهها
در بیشتر ساعتها نام برند یا لوگوی شرکت درست زیر عدد ۱۲ قرار دارد حال اگر عقربهها روی ۱۰:۱۰ باشند فضای بین آن دو دقیقاً همان نقطهی بالای ساعت را خالی میگذارد در نتیجه لوگو کاملاً مشخص، خوانا و در مرکز توجه بیننده قرار میگیرد.
اگر ساعت مثلاً روی ۱۱:۵۵ یا ۹:۱۵ تنظیم شود یکی از عقربهها احتمالاً بخشی از لوگو را میپوشاند یا توجه بیننده را از آن منحرف میکند پس ۱۰:۱۰ از این نظر انتخابی هوشمندانه است چون علاوه بر تقارن بهترین زاویه برای دیده شدن برند را هم فراهم میکند.
این نکته برای شرکتهای ساعتسازی حیاتی است چون در عکس تبلیغاتی لوگو یکی از مهمترین عناصر هویتی محصول است.
3. تأثیر روانی بر مخاطب
هدف هر تبلیغ جلب توجه و برانگیختن احساس خوب در مخاطب است به همین خاطر طراحان تبلیغات ساعت میدانند که مخاطب شاید حتی متوجه زمان روی ساعت نشود اما ذهن او بهصورت ناخودآگاه شکل عقربهها را تفسیر میکند.
ساعت ۱۰:۱۰ حس تعادل، نظم و آرامش ایجاد میکند در حالی که زاویههای دیگر ممکن است حس شلوغی یا بینظمی داشته باشند همچنین از دید روانی ترکیب خطوط صعودی و نزولی ملایم باعث ایجاد پویایی و در عین حال ثبات در تصویر میشود که این ترکیب برای مغز انسان بسیار دلپذیر است.
4. هماهنگی با عناصر دیگر ساعت
در طراحی صفحه ساعت معمولاً در پایین عدد ۶ نوشتههایی مثل کشور سازنده یا ضدآب بودن دیده میشود و وقتی عقربهها روی ۱۰:۱۰ باشند این بخشها هم پوشیده نمیشوند بنابراین این زمان علاوه بر زیبایی کاربردیترین زاویه هم هست که نه تنها لوگو را میبینیم بلکه جزئیات فنی پایین صفحه نیز قابل مشاهده میمانند.
در واقع ۱۰:۱۰ تنها زمانی است که سه هدف را همزمان تأمین میکند:
- تقارن بصری
- نمایش کامل لوگو
- عدم پوشش نوشتههای پایین صفحه
5. ریشههای تاریخی این انتخاب
برخی منابع میگویند انتخاب ۱۰:۱۰ ریشهای تاریخی دارد و در دههی ۱۹۵۰ شرکتهای آمریکایی در تبلیغات چاپی ساعت معمولاً از زمان ۸:۲۰ استفاده میکردند اما بعدها با پیشرفت تبلیغات و درک بهتر از روانشناسی بصری متوجه شدند که زاویهی رو به پایین تأثیر منفی دارد به همین دلیل زمان به ۱۰:۱۰ تغییر یافت.
در سالهای بعد نیز این عدد به تدریج تبدیل به استاندارد جهانی شد تا جایی که امروزه تقریباً تمام برندها از آن پیروی میکنند حتی برندهایی که تمایل به متفاوت بودن دارند معمولاً زمان را بین ۱۰:۰۸ تا ۱۰:۱۲ تنظیم میکنند تا همچنان در همان محدودهی بصری خوشایند باقی بمانند.
6. افسانهها و برداشتهای اشتباه
دربارهی این عدد شایعات زیادی وجود دارد مثلاً بعضیها میگویند ساعت ۱۰:۱۰ یادآور زمان مرگ آبراهام لینکلن یا یک حادثهی تاریخی خاص است یا اینکه شرکتها بهصورت نمادین از آن استفاده میکنند تا پیامی پنهان منتقل کنند اما در واقع هیچ مدرک تاریخی وجود ندارد که این زمان به واقعهای خاص مربوط باشد و انتخاب ۱۰:۱۰ کاملاً هدفمند اما فنی و زیباییشناختی بوده است نه نمادین یا اسرارآمیز.
7. وقتی ساعت دیجیتال میشود
جالب است بدانیم که حتی در تبلیغات ساعتهای دیجیتال هم معمولاً زمان روی ۱۰:۱۰ تنظیم میشود که در نگاه اول شاید عجیب به نظر برسد چون دیگر عقربهای وجود ندارد اما باز هم همان حس تعادل و هماهنگی در عددها وجود دارد زیرا عدد ۱۰:۱۰ بهصورت متقارن در نمایشگر دیجیتال دیده میشود و از نظر گرافیکی خوشفرم است.
به همین دلیل این سنت از دوران ساعتهای عقربهای به ساعتهای دیجیتال نیز منتقل شده و هنوز هم ادامه دارد.
8. تأثیر ناخودآگاه در انتخاب خرید
در پژوهشهایی که در زمینهی بازاریابی تصویری انجام شده نشان دادهاند که مردم بدون آنکه بدانند بیشتر به سمت تصاویری جذب میشوند که خطوط یا شکلهایی صعودی دارند و ساعت ۱۰:۱۰ دقیقاً چنین ویژگیای دارد در نتیجه بیننده حس مثبتی میگیرد و احتمال خرید بیشتر میشود که تبلیغنویسان و عکاسان ساعت از این تأثیر ناخودآگاه بهخوبی استفاده میکنند.
در نهایت اما ساعتی که روی ۱۰:۱۰ تنظیم شده تنها یک تصویر ساده از زمان نیست و نتیجهی سالها تجربه، روانشناسی طراحی و شناخت رفتار انسان است و این عدد نه بهخاطر تصادف بلکه بهدلیل هماهنگی کامل با اصول دیداری و ذهنی انتخاب شده است.
شاید به همین دلیل است که حتی اگر ساعتها دیگر ابزار ضروری زندگی نباشند هنوز هم هر بار که در ویترین مغازهای به ساعتی نگاه میکنیم بیاختیار حس خوشایندی از نظم و هماهنگی در ذهنمان شکل میگیرد درست همان حسی که طراحان میخواستند از ابتدا منتقل کنند.